Oma Orka geeft versgevangen zalm aan haar kleinkinderkalfjes en waakt over ze als hun moeder de diepte induikt om voedsel te zoeken. Primatoloog Frans de Waal noemt dat in zijn boek Anders de grootmoederhypothese. Oma Elly heeft ’t van geen vreemde.
Het thema van de Boekenweek is dit jaar ‘familie’, met een boekenweekgeschenk geschreven door de familie Chabot. Het wetenschappelijke begrip ‘grootmoederhypothese’ is bij uitstek een familieding. De hypothese luidt: dochters die hun moeder bij zich in de buurt hebben, zijn succesvoller in het grootbrengen van hun kroost.
Elly past in die grootmoederhypothese als een walvis in water. Dat blijkt bijvoorbeeld uit een gedicht dat ze met Sinterklaas (ook al zo’n familieding) van haar dochter kreeg:
Ring, ring, ring,
Goeiemorgen, hier de Elly-hulplijn,
waarmee kan ik u behulpzaam zijn?
‘Hé mam, wat is het leven soms zwaar,
want ja, we hebben een tweeling nietwaar,
ik ben die poepluiers even helemaal zat,
ik zit opgesloten, kan niet op pad.’
‘Ach natuurlijk ben je ’t soms even zat,
ik snap dat het af en toe zwaar is schat.
Zal ik anders vanmiddag wat neuzen snuiten?
Dan kunnen jullie wat wandelen buiten,
even op adem komen, ik zorg wel voor de kinderen,
dan zal al dat ziek-zijn vast snel verminderen.’
‘Oh, mam wat fijn, dat stellen we op prijs,
ik ga nu weer terug naar het gekrijs,
wat fijn dat je komt helpen vandaag,
en weer luistert naar mijn geklaag,
dit sleept ons er doorheen,
echt geweldig, tot zo meteen.’
En de opa’s? Is er ook zoiets als een grootvaderhypothese? Ik denk wel eens dat opa’s soms op latere leeftijd pas beseffen wat ze eerder in hun leven op het familievlak hebben laten liggen. Een voorbeeld is Dries van Agt. Direct na zijn dood werd ‘Het Laatste Woord’ uitgezonden. Jeroen Pauw vraagt hem of hij ergens trots op is of zich misschien ergens voor schaamt. ‘Trots niet zozeer,’ zegt Van Agt, ‘maar schamen wel.’
Hij vertelt dat hij tijdens zijn premierschap 11 jaar lang dag en nacht in Den Haag verbleef. Alleen in het weekend was hij thuis, maar dan was hij druk met het doornemen van ‘een tas vol paperassen’. In de belangrijke puber- en adolescentenleeftijd zag hij zijn kinderen niet opgroeien. Dat kwam allemaal neer op ‘zijn meisje’ Eugenie. Van Agt: ‘Dat brengt me nu tot schaamte.’
Aan het einde van het gesprek benoemt hij toch waar hij het meest trots op is. Niet op zijn handelwijze rond de Drie van Breda, abortuskliniek Bloemenhove of de treinkaping bij De Punt. Van Agt besluit met: ‘Ik ben het meest trots op mijn fantastische kleinkinderen.’
Pauw: ‘Ja?’
Van Agt: ‘Ja.’
Pauw: ‘Dus zo simpel is het eigenlijk?’
Van Agt: ‘Ja, zo simpel is het.’
Frans de Waal, die zijn leven lang apen observeerde, schrijft dat ook mannelijke primaten ‘een indrukwekkend potentieel aan verzorging aan de dag kunnen leggen’.
Onder zoogdieren – en dus ook de mens – is de rol van een moeder deel van haar biologische natuur. Bij soorten met complexe sociale structuren, zoals walvissen, olifanten en sommige primaten, spelen ook de oma’s een belangrijke rol bij het grootbrengen van de jonge generaties. De overlevingskansen van de groep nemen hierdoor toe. Maar, mannen, niet getreurd: Frans de Waal, die zijn leven lang apen observeerde, schrijft dat ook mannelijke primaten ‘een indrukwekkend potentieel aan verzorging aan de dag kunnen leggen’.
Dus zo simpel is het eigenlijk?
Ja, zo simpel is het.
Ring, ring, ring…
Ah, ik leg mijn pen even neer. Iemand belt de Elly-hulplijn…
Ben Tekstschrijver
Sta jij als oma of opa onvoorwaardelijk klaar op verzoeken van kinderen om op te passen of bij te springen, of stel je wel je grenzen? Ben Benieuwd hoe jullie dit familiethema invullen.
Bijna 1000 lezers gingen je voor.
Ben Tekstschrijver blogt ook op Zorgkaart Nederland, Mijnkwaliteitvanleven.nl, Taalvoutjes (Paus op non actief I Pferdreiten), Schrijven Online, D!scura, Nijkerk Nieuws en Aanlegplaats: thuishaven voor blogs vol literair talent en ook op Aanlegplaats: Ben de Graaf, het interview en De vangst van Ben de Graaf.
Nu je de familielid zo uiteen zet, hoe zit het met de Tantenicht- of Tanteneeflijn? Of de Oomneef- of -nichtlijn? Er zijn natuurlijk ook familieleden die geen eigen kroost op de wereld zetten, maar die wel betrokken worden of zijn bij die van hun broer of zus…
Klopt allemaal, die ‘lijntjes’. Maar een blog schrijven van 500 woorden over een breed onderwerp als familie, betekent een invalshoek kiezen. Ik heb gekozen voor de ‘grootmoederhypothese’ die ik in het boek Anders van Frans de Waal tegenkwam. Ik vond het mooi te lezen dat ‘de oma-rol’ ook in de dierenwereld voorkomt. Ook na de menopauze hebben vrouwen in de evolutie een rol bij het voortbestaan van de soort. Mooie gedachte toch?
Ja natuurlijk, dat had ik zelf kunnen bedenken… Bij nader inzien vind ik mijn bericht een beetje zeurderig. Eens kijken of het een onderwerp is waarover ik zelf een blog kan schrijven 😀
Haha, je vindt vast wel een invalshoek. Je noemt er zelf al een paar in je reactie…😉
Zelf geen kroost op deze aardkloot willen zetten, dus niet zoveel aanknopingspunten deze keer, Ben, maar wel diverse malen gehoord dat ik een geweldige papa zou zijn. Ach…. Doet me overigens denken aan die twee vrienden die elkaar na heel veel jaren weer eens tegenkomen. Ze krijgen het bij een biertje over trouwen. Een van de twee is nooit getrouwd en op de vraag van de ander ‘Waarom niet?’ volgt een wel heel onverwacht antwoord: ‘Ja, heel jammer, maar ik kon er zelfs niets aan doen. Weet je, mijn schoonouders konden geen kinderen krijgen…’
Haha, de bron van deze grap is Herman Finkers.
Ode aan de moeder en oma!! Heel herkenbaar en leuk om te lezen. En fijn dat ik dit als moeder kan en mag doen. Opa doet trouwens ook zijn best hoor!
Ik heb twee kleinkinderen en hoef geen grenzen te stellen aan het oppassen. Mijn dochter vraagt het nooit! Ik zou niet teveel willen oppassen, want vroeg of laat ga ik me dan met de opvoeding bemoeien en dat is vragen om problemen. Dichter bij het huis van mijn dochter wonen haar moeder en oma, die passen graag op. Desgevraagd kunnen al mijn kleinkinderen en vier kinderen op mijn steun rekenen.
Ja Ben, laat mij het – met jou – dan maar over de grootVaderhypothese hebben! Mijn zoon op Java vroeg mij mijn laatste Levensjaren bij zijn gezin te komen doorbrengen. Dan kan hij eens voor mij doen, wat ik – na de scheiding – allemaal voor hem heb gedaan! Én, dat ik zijn gezin dan kan ontlasten door bijvoorbeeld de kinderen, die dol op mij zijn, van en naar school te brengen! Ik verheug mij daar op!!
Piet Hein,
De ‘grootVaderhypothese’ krijgt bij jou zelfs een internationaal tintje 👌
Inderdaad. Ik ben dol op mijn kleinkinderen, maar eerlijk gezegd, als door omstandigheden mijn man alleen gaat oppassen vind ik het heerlijk! Ik heb alles al een keer alleen gedaan, omdat mijn man altijd op pad was voor werk. Dus én werken, én kinderen opvoeden, én mijn atelier waar ik leerlingen had én huishouden. (Ik had een huishouden van Jan Steen). Mijn man haalt de schade in, terwijl ik na een tijd mantelzorgen voor zijn ouders nu eindelijk alleen mijn werk en atelier hoef te combineren. Oppassen voelt als het opofferen van een vrije dag, al doe ik het toch graag. Wat gelukkig wel veranderd is: mijn man kookt altijd. Dus ik kan na werk gewoon aanschuiven. Heerlijk! Als ik met pensioen ben ga ik er wellicht anders over denken.
Ik heb het idee dat jullie de taken en lasten in jullie gezin onder elkaar mooi verdelen. De ene keer doe jij wat meer, de andere keer doet hij wat meer. Zullen we dit dan maar de man-vrouwhypothese noemen?
Wat een geweldig en zo herkenbaar stuk Ben!
Die oma Orka/Elly. Weer lekker vol herkenning. Bedankt.
Mooie vorm van je blog weer Ben! Zeker een interessant onderwerp ook!
Het kan of het kan niet, is natuurlijk grenzen stellen. Kinderen (nog geen kleinkinderen) zijn nummer 1 dus het kan al gauw. Als het een enkele keer nee is, geeft dat ook geen probleem. Dat is mijn ervaring hiermee. Ben gelukkig, dus wil nog niet veranderen van inzicht betreft dit.
Het vertrouwen dat je voor hun klaar staat geeft volgens mij de kinderen meer zelfvertrouwen dan we door hebben. Mijn Opa was voor mij de man, hij zag mij als mens. Niet als onderdeel van een gezin.
Grenzeloos zijn heeft waarde, maar het moet je niet angstig maken natuurlijk. Dan kunnen grenzen helpen.
Dank je wel voor je inzicht en moeite! Op naar de volgende!
Het vertrouwen dat je voor hun klaar staat, geeft kinderen meer zelfvertrouwen dan we door hebben.
Mooie gedachte. Dank.
Die Elly is onbetaalbaar! Wat een mooi verhaal, Ben
Heb een flinke griep te pakken dus volgende maand klim ik weer serieus in de pen
De spijker op de kop: dit blog was een ode aan alle oma’s in de wereld, maar wel heel speciaal aan oma Elly.
Mooi stukje Ben, heel mooi die twee componenten: je persoonlijke microwereld (Elly, je kleinkinderen) en de buiten- & macrowereld (Van Agt). Uiteindelijk de wijselijke les om je kinderen op 1 te zetten ook al denkt je hoofd daar soms anders over, je hart klopt altijd. Bedankt voor het mooie stukje. Fijn weekend 😊
Dankjewel Maarten,
Zelf vind ik ook die lijn naar ‘onze voorouders’ bijzonder: ook in de dierenwereld is bij sommige soorten, zoals walvissen, de rol van oma heel groot. Zo groot dat de zorgende oma zelfs de overlevingskansen van de soort vergroot. Hoe macro wil je het hebben?
NAGEKOMEN BERICHT
Vandaag – 16 maart 2024 – komt in het nieuws dat de in het blog genoemde wereldberoemde primatoloog Frans de Waal is overleden.
De Waal was een van de prominentste
primatologen – wetenschappers die apen
bestuderen – ter wereld. In zijn vele
boeken liet hij zien dat het gedrag van
apen veel meer lijkt op dat van mensen
dan tot dan toe gedacht. Hij schreef dat
apen ook empathisch kunnen zijn en dat
bij apen genderdiversiteit voorkomt.
(bron Teletekst).
Gelukkig hebben we zijn boeken nog.
Kleinkinderen om je heen.
De aandacht die je voor ze hebt, zonder de afleiding die je had bij je eigen kinderen. Die aandacht hebben ze ook voor jou. Dat is iets om te koesteren. Al teveel grenzen zou ik niet willen stellen, en dat hoeft ook niet.
Alles wat je aandacht geeft groeit. (Aristoteles)